Akwụkwọ Mpịakọta Ememe Ncheta Czech lanarịrị Oké Mgbukpọ ahụ ma gaa New York City

Eziokwu ahụ bụ́ na ole na ole n’ime akwụkwọ mpịakọta 1,564 ndị Czechoslovakia dị n’otu ebe n’otu oge, fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọrụ ebube. Ọ were atụmatụ zuru ezu na nkwado nke ọtụtụ ụlọ ọrụ iji weta akwụkwọ akụkọ ihe mere eme ndị a na Temple Emanu-El nke New York maka otu mgbede. Ọ bụ nanị mgbalị Herbert & Eileen Bernard Museum na nkwado nke Memorial Scrolls Trust nke London mere ihe mbụ a mere na New York.

Mkpa nke akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ

Ndị ọkà mmụta ekpebiwo na ọ ga-esi ike ịmata ihe atụ nke omenala na okpukpe ndị Juu dabara adaba karịa akwụkwọ mpịakọta Torah. Ọgụgụ sitere n’ihe odide akpụkpọ anụ, nke nwere ihe odide Hibru nke Akwụkwọ ise nke Moses, Ozizi Chineke nke e nyefere ụmụ Izrel, bụ isi nkuku nke ememe ụlọ nzukọ ndị Juu.

Karịa akpụkpọ anụ

Akwụkwọ mpịakọta Torah bụ mpempe akwụkwọ akpụkpọ anụ, nke a kwadebere site na akpụkpọ anụ kosher. Ọtụtụ inch n'ogologo, a na-eji rollers osisi abụọ (atzei hayyim, "osisi nke ndụ") na-akwado ya na nsọtụ ọ bụla. N'ịbụ ndị e weere dị ka ihe dị nsọ, ihe odide ahụ na akwụkwọ mpịakọta ahụ nwere ọnọdụ pụrụ iche n'okpukpe ndị Juu. Ọ bụrụ na akwụkwọ mpịakọta ahụ dabara adaba maka ịgụ ihe n’ụlọ nzukọ, a ga-enwerịrị akwụkwọ mpịakọta Torah n’asụsụ Hibru nwere ink na-adịgide adịgide site n’aka onye ode akwụkwọ ọkachamara (sofer). Akwụkwọ mpịakọta ahụ enweghị ike inwe mperi ederede yana mkpụrụedemede ga-abụ nke a na-agụgharị agụ. Ọ bụ ezie na ụfọdụ mmejọ na ezughị okè nwere ike idozi site n'aka ode akwụkwọ, ọ bụrụ na mmebi ahụ dị obosara, a pụghị iji akpụkpọ anụ mee ihe.

Jeffrey Ohrenstein, Onye isi oche, Memorial Scrolls Trust, London, UK "akwụkwọ mpịakọta ndị a bụ ndị lanarịrị na ndị akaebe na-agbachi nkịtị nke Shoah."

Amara dị ebube

Eziokwu ahụ bụ na Akwụkwọ Mpịakọta Torah dị ma ọlị bụ ihe ịtụnanya. A zọpụtara ha na Mpaghara Czechoslovakia nke Bohemia na Moravia n'oge WWII, na-agbanarị mbibi e mere atụmatụ nke ndị Juu na ihe egwu nke ọchịchị Kọmunist nke na-achị obodo ahụ na 1948.

A na-eche na ihe arịa ndị ahụ dịgidere n'ihi na Prague, ọ bụ ezie na e mebiri emebi nke ọma, edochaghị ya n'oge agha ahụ. E debere akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ n’ụlọ nzukọ dị n’ebe dịpụrụ adịpụ nke Prague, ha nọkwa (na-emebi emebi) n’ụlọ a ruo 1963, bụ́ mgbe gọọmenti Czech chọrọ onye zụrụ akụ̀ ndị ahụ. Eric Estorick, onye Britain na-ere ihe nka, webatara ohere ahụ nye Ralph Yablon, onye guzobere ụlọ nzukọ Westminster nke London. Yablon zụtara akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ ma nyefee ha n’ụlọ nzukọ ya.

Na February 7, 1964, e nyere akwụkwọ mpịakọta 1,564 na Lọndọn. Dị ka Jeffrey Ohrenstein si kwuo, "Ha nọ na akpa rọba, dị ka akpa ahụ." Ọtụtụ n'ime akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ adịchaghị mma. Ọ dabara nke ọma, Rabbi David Brand, bụ́ onye na-eje ozi, nọ na-achọ ọrụ, ma chee na ụlọ nzukọ ahụ ga-enwe ma ọ dịkarịa ala otu akwụkwọ mpịakọta chọrọ ịrụzi; e gosiri ya otu ala akwụkwọ mpịakọta dum chọrọ nlebara anya ya. Ọ rụrụ ọrụ n’ụlọ nzukọ ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 30, na-arụzi akwụkwọ mpịakọta nile—n’onwe ya.

Obere oge ka ha rutere Lọndọn, e nyere ntụkwasị obi ilekọta akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ ma malite ịrụzi ya. N’ime afọ 30 sochirinụ, e zigara ihe karịrị akwụkwọ mpịakọta 1,400 n’ụlọ nzukọ dị n’ụwa nile. Ugbu a ntụkwasị obi na-elekwasị anya n'ịzụlite mmata maka ọrụ dị n'ụlọ nke akwụkwọ akụkọ ihe mere eme. A na-agwa ụlọ nzukọ na ụlọ ọrụ ka ha wepụta otu Shabbat n'ime afọ ahụ n'ọgbakọ Ememe Ncheta iji kwekọọ n'ememe ncheta nke nchụpụ nke obodo ahụ na icheta ọtụtụ ndị Juu e gburu egbu site n'icheta aha ha na Shabbat na Yom HaShoah na Yum Kippur.

A na-elele akwụkwọ mpịakọta Czech Torah na Manhattan @ Temple Emanu-El, Febụwarị 5, 2019

Ebe a na-ahụ ihe karịrị akwụkwọ mpịakọta iri asaa na ise sitere na steeti na mba dị iche iche iri, ọtụtụ narị mmadụ juru n'ụlọ nzukọ dị na Temple Emanu-El. A na-eji nọmba mata akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ, ha enwekwaghị uwe mwụda mbụ ha. Akwụkwọ mpịakọta dị ugbu a sitere na velvet mara mma ruo tartan plaid nke nwere mkpuchi pụtara ìhè nke e mere n'ụdị uwe ụlọ mkpọrọ. Ndị otu Temple na ndị nnọchite anya ụlọ-nzukọ dị nso na Ụlọ ofufe bu Torah ahụ. Ndị na-aga akwụkwọ mpịakọta na-eso violin na-akpọ Etz Hayim (Osisi nke ndụ) sitere n'Ilu.

N’okwu na-emetụ n’ahụ́ ọ gwara ndị na-ege ntị, Jeffrey Ohrenstein kwuru, sị: “Torah bụ otu ihe na-ejikọta ndị Juu niile ọnụ. Ọ ga-amasị anyị ka ndị ji akwụkwọ mpịakọta na-eji akwụkwọ mpịakọta ndị ahụ eme ihe n’ụzọ na-echetara ndị mmadụ ihe anyị na-emebu kama ihe na-ekewa anyị.”

Maka ozi ndị ọzọ, gaa na memorialscrollstrust.org.

© Dr. Elinor Garely. Enwere ike ịmegharị akụkọ nwebiisinka a, gụnyere foto, na-enweghị ikike ederede sitere n'aka onye odee ya.